Γκαλερί Αργώ – Αθήνα

Σεπ – Οκτ  2016

 

Πολυφωνία η πολύτροπος

Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν

ήχοι από την πρώτη ποίησι της ζωής μας –

σα μουσική τη νύχτα, μακρινή, που σβήνει.

Φωνές, Κ.Π. Καβάφης

«Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος», αναφέρει η εναρκτήρια ευαγγελική ρήση, για να ορίσει την ύψιστη δύναμη της δημιουργίας του κόσμου. Και αν η καλλιτεχνική δημιουργία μπορούσε να νοηθεί ως πράξη, ως έκφραση θεϊκής κοσμογονίας, με την έννοια ότι ο δημιουργός-καλλιτέχνης ως άλλος παντοδύναμος θεός ποιεί εκ του μηδενός, σχηματοποιεί το άμορφο, το νοερό αρθρώνοντας Λόγο δικό του και εμφυσά έτσι πνοή ζωής στο δημιούργημα του, τότε το εικαστικό σύμπαν του Βασίλη Γαρυφαλλάκη προσκαλεί αναμφίβολα τον θεατή να αφουγκραστεί προσεκτικά αυτή τη θεία φύση και την κοσμογονική λειτουργία του Λόγου του δημιουργού-καλλιτέχνη, και συνεπώς την ενσαρκωμένη φωνή του ομιλούντος πια δημιουργήματός του.

Μια φωνή που αρχικά η αρχέγονη χροιά της ίσως να γίνεται αντιληπτή ως ο αχός μιας κοσμικής έκρηξης, μιας συμπαντικής Αποκάλυψης που συντελείται με τρόπο εκκωφαντικό μπροστά στα μάτια του θεατή και απεικονίζεται πανηγυρικά στα αφαιρετικά έργα του καλλιτέχνη, που μοιάζουν με παλίμψηστα που όσο τα ξύνεις, τόσο θα μαρτυρούν γραφές της προαιώνιας δημιουργίας. Στη συνέχεια μεταλλάσσεται άλλοτε σε έναρθρο λόγο, προσωπικό, ανθρώπινο, οικείο, εξωστρεφή, κριτικό, καυστικό ή χιουμοριστικό, άλλοτε σε άναρθρες κραυγές υπαρξιακής αγωνίας και σε βουβές στιγμές πνιγμένων λυγμών, ακόμα και στο εύθραυστο θρόισμα των στιγμών περισυλλογής και ιδιωτικότητας που αποτυπώνουν εκφραστικά οι προσωπογραφίες, οι νωπογραφίες, αλλά και οι γλυπτές μορφές του. Τέλος, στις επιβλητικές «αγιογραφίες» του – συμπεριλαμβανομένης και της αυτοπροσωπογραφίας του – μαγική και ευμετάβλητη αυτή η φωνή του δημιουργού αποκτά ηχόχρωμα πνευματικό και μεταφυσικό, γίνεται ψαλμός και προσευχή, εξελίσσεται σε ύμνο μελωδικό, θρησκευτικό, που αποσκοπεί σε μια κατά μέτωπο προκλητική αναμέτρηση με το θείο και αναζητά την πολυπόθητη κάθαρση της ψυχής.

Ωστόσο, αν με μια πρώτη ματιά, η εσώτερη φωνή του καλλιτέχνη φαίνεται να εξαντλείται αυτό-αναφορικά, ουσιαστικά ανοίγεται σε έναν πολυεπίπεδο και αστείρευτο διακειμενικό διάλογο. Έτσι, απηχεί έντονα την αισθητική του Μπαρόκ, συνδιαλέγεται γόνιμα με το έργο του Da Vinci, του Pisanello και του Rodin, ανατρέχει στα μεσαιωνικά ιπποτικά έπη, εσωκλείει την ποίηση των τροβαδούρων, αντανακλά βυζαντινές τεχνικές αγιογραφίας, επικοινωνεί με τη σύγχρονη τέχνη της φωτογραφίας, ενσωματώνει θρησκευτικά τάματα και μεταλλικά υλικά, ενεργοποιεί χριστιανικά σύμβολα, δανείζεται ιστορικά δεδομένα ή σκηνές της καθημερινότητας, παραπέμπει σε στοιχεία της αιγυπτιακής τοιχογραφίας, δοκιμάζεται με την τεχνική της αναγεννησιακής νωπογραφίας. Όλες τους φωνές θελκτικές του παρελθόντος, ξεπηδούν αριστοτεχνικά μέσα από τα έργα του Γαρυφαλλάκη, κάθε φορά που οι παραδοσιακές τεχνικές αναμειγνύονται με σύγχρονα υλικά και υφές πάνω στον καμβά ή το αλουμίνιο όταν το χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης ως βάση της εικονοποιίας του. Το λευκό του καμβά γίνεται η άσπιλη σελίδα πάνω στην οποία συντελείται η εικαστική δημιουργία, η αντανάκλαση του αλουμινίου λειτουργεί ως η καθαρτήρια δύναμη ενός μεταμορφωτικού καθρέφτη στον οποίο ο δημιουργός έρχεται αντιμέτωπος με το είδωλό του, ενώ το χαρακτηριστικό μαύρο φόντο των έργων υποδηλώνει το χάος μέσα από το οποίο ξεπηδά ως φως το θαύμα.

Και όλα αυτά, υπό το άκουσμα των ύμνων της Παλαιάς Μουσικής, που πλαισιώνουν θεματικά όλη την ενότητα και που ιστορικά θεμελίωσαν την πολυφωνία ως μουσικό όρο. Μια πολυφωνία που φαίνεται να μεταλαμπαδεύεται ποικιλοτρόπως στο εικαστικό σύμπαν του καλλιτέχνη, σπάζοντας τα δεσμά μιας ομοφωνικής και κατ’ επέκταση στείρας προσέγγισης. Ενορχηστρωτής ο ίδιος μιας μελωδικής συμφωνίας, μαέστρος ενός κονσέρτου ετερόκλητων φωνών, σκηνοθετεί με δεξιοτεχνία έναν εικαστικό κόσμο όπου η πολυφωνία, με την μπαχτινική έννοια του όρου, γίνεται αρχή δεσπόζουσα της δημιουργίας, γίνεται πολυφωνία πολύτροπος. Μια συνεχής και αρμονική δηλαδή αντίστιξη Λόγων ενσαρκωμένων.

 

Δόμνα Χανουμίδου

Θεωρητικός-κριτικός τέχνης